Kwestie prawne – oczyszczalnia ścieków. Co warto wiedzieć?

Kwestie prawne oczyszczalni ścieków – przepisy ogólne

Przed rozpoczęciem budowy przydomowej oczyszczalni ścieków, konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę. Co więcej, w zależności od lokalizacji i wielkości oczyszczalni, mogą być wymagane pozwolenia wodnoprawne, które regulują kwestie wprowadzania ścieków do środowiska. Podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z gospodarką wodno – ściekową jest Prawo wodne (ustawa z dnia 20 lipca 2017 r.). Zgodnie z tym aktem, każda inwestycja w zakresie budowy biologicznej oczyszczalni ścieków musi być oparta na odpowiedniej dokumentacji technicznej oraz posiadać wymagane pozwolenia i decyzje administracyjne. Wśród nich kluczowe znaczenie mają pozwolenie na budowę oraz pozwolenie wodnoprawne.

Pozwolenie na budowę

Pozwolenie na budowę jest wydawane przez właściwy organ administracji architektoniczno-budowlanej (starostę lub prezydenta miasta) na podstawie zgłoszenia budowy. W zgłoszeniu należy przedstawić dokumentację techniczną, która musi spełniać wymogi określone w przepisach, takie jak Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Ponadto, dokumentacja musi być opracowana przez uprawnionego projektanta posiadającego stosowne uprawnienia budowlane.

Kiedy budowa oczyszczalni ścieków wymaga pozwolenia, a kiedy wystarczy zgłoszenie?

Nie każda inwestycja związana z oczyszczalnią ścieków wymaga uzyskania pozwolenia na budowę. W przypadku przydomowych oczyszczalni ścieków o przepustowości do 7,5 m³ na dobę, wystarczy zazwyczaj zgłoszenie robót budowlanych. Takie zgłoszenie należy złożyć w starostwie lub urzędzie miasta przed rozpoczęciem robót budowlanych. Co ważne, konieczne jest także wykonanie dokumentacji projektowej oraz dostarczenie mapy z zaznaczonym miejscem lokalizacji oczyszczalni.

Jeżeli jednak planowana inwestycja przekracza wskazaną przepustowość lub znajduje się na obszarach szczególnie chronionych (np. w pobliżu wód powierzchniowych lub wód podziemnych), wówczas konieczne może być uzyskanie pozwolenia wodnoprawnego. Dotyczy to również sytuacji, gdy projekt obejmuje wykonanie urządzenia wodnego lub wprowadzanie do wód stojących lub do ziemi ścieków.

Warto pamiętać, że nawet w przypadku oczyszczalni biologicznych przeznaczonych dla jednego gospodarstwa domowego, dokonanie zgłoszenia budowlanego jest obowiązkowe. Z kolei oczyszczalnie ścieków komunalnych lub inwestycje o większej skali wymagają zawsze pełnego postępowania administracyjnego z uzyskaniem pozwolenia na budowę oraz pozwolenia wodnoprawnego.

Pozwolenie wodnoprawne – kiedy jest wymagane i jak je uzyskać?

Pozwolenie wodnoprawne jest wydawane przez właściwy organ administracji wodnej (wojewodę lub regionalnego dyrektora zarządu gospodarki wodnej) na podstawie wniosku inwestora. Pozwolenie to jest niezbędne do realizacji przedsięwzięcia, które może wpłynąć na gospodarkę wodną, takiego jak budowa oczyszczalni ścieków. Wniosek o pozwolenie wodnoprawne powinien zawierać m.in. opis przedsięwzięcia, analizę oddziaływania na środowisko oraz plan zagospodarowania przestrzennego.

Pozwolenie wodnoprawne wymagane jest m.in. przy:

• wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi,
• odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych,
• wykonaniu urządzenia wodnego, np. drenażu rozsączającego lub osadnika,
• zmianie ukształtowania terenu wpływającej na stosunki wodne.

Niektóre działania o mniejszym wpływie na środowisko wymagają jedynie zgłoszenia wodnoprawnego, np. gdy dotyczy to niewielkiej ilości odprowadzanych ścieków lub krótkotrwałego zwykłego korzystania z wód.

Koniecznie przeczytaj nasz artykuł o formalnościach związanych z budową przydomowej oczyszczalni ścieków – jest dostępny tutaj.

Ochrona środowiska i zdrowia publicznego

Budowa oczyszczalni ścieków musi być zgodna z przepisami dotyczącymi ochrony środowiska i zdrowia publicznego. W tym zakresie kluczowe znaczenie mają przede wszystkim ustawa z dnia 27 kwietnia 2002 r. o odpadach oraz ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

Znaczenie ma również Rozporządzenie Ministra Środowiska Środowiska z dnia 18 listopada 2014 r. Zgodnie z nim ścieki bytowe lub komunalne wprowadzane do wód nie powinny zawierać substancji zanieczyszczających w ilościach przekraczających najwyższe dopuszczalne wartości wskaźników zanieczyszczeń.

Wymogi techniczne i ekologiczne

Budowa oczyszczalni ścieków, nawet w ramach zwykłego korzystania, musi spełniać określone wymogi techniczne i ekologiczne, które są zawarte w różnych aktach prawnych. Wśród nich warto wymienić Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 maja 2003 r. w sprawie wymagań dotyczących lokalizacji, projektowania, budowy i eksploatacji oczyszczalni ścieków oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 12 lipca 2019 r. w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego oraz warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu do wód lub do ziemi ścieków, a także przy odprowadzaniu wód opadowych lub roztopowych do wód lub do urządzeń wodnych.

Warto też wiedzieć, że obowiązujące przepisy nie dopuszczają możliwości przerobienia istniejących, gotowych zbiorników bezodpływowych tzw. szamb na przydomowe oczyszczalnie ścieków za pomocą „zestawów do modernizacji zbiorników bezodpływowych”.

Wymogi lokalizacyjne przydomowych biologicznych oczyszczalni ścieków

Budowa przydomowej oczyszczalni ścieków musi uwzględniać zarówno warunki techniczne, jak i wymogi lokalizacyjne. Najważniejsze z nich dotyczą odległości:

• od granicy działki sąsiedniej – co najmniej 2 m,
• od budynków mieszkalnych – minimum 5 m,
• od studni z wodą pitną – minimum 15 m,
• od wód powierzchniowych – minimum 10 m.

Krawędź zbiornika przydomowej oczyszczalni powinna być oddzielona warstwą gruntu co najmniej 0,5 m, aby zapobiec zanieczyszczeniu wód gruntowych.

Dodatkowo korpus oczyszczalni musi być wykonany z materiałów odpornych na korozję i ciśnienie gruntu, a system rozsączania ścieków powinien znajdować się powyżej poziomu wód gruntowych. Projekt powinien określać ilość ścieków wytwarzanych przez gospodarstwo oraz przepustowość oczyszczalni, dostosowaną do liczby mieszkańców.

W przypadku biologicznych oczyszczalni ścieków, należy również zapewnić odpowiednią wentylację i dostęp do serwisowania. Wymogi te mają na celu ochronę środowiska naturalnego, w tym wód podziemnych i powierzchniowych.

Eksploatacja oczyszczalni ścieków i obowiązki właściciela

Po zakończeniu budowy i uruchomieniu systemu właściciel nieruchomości ponosi odpowiedzialność za prawidłową eksploatację oczyszczalni ścieków. Obejmuje to m.in.:

• regularne czyszczenie osadnika i kontrolę stanu technicznego urządzeń,
• zapewnienie odbioru osadów przez uprawnioną firmę,
• prowadzenie dokumentacji potwierdzającej wywóz nieczystości,
• nadzór nad jakością ścieków oczyszczonych i ich wprowadzaniem do wód lub do ziemi.

Właściciel nie może wprowadzać do systemu substancji chemicznych, które mogą zakłócić proces biologicznego oczyszczania, czyli np. agresywnych detergentów lub olejów.

Kontrolę prawidłowości użytkowania może prowadzić organ nadzoru wodnego właściwy miejscowo. W przypadku naruszenia przepisów dotyczących ochrony środowiska lub środowiska wodnego, inwestor może zostać zobowiązany do modernizacji instalacji lub wstrzymania jej eksploatacji.

Najczęstsze błędy inwestorów przy budowie przydomowych oczyszczalni

Budowa przydomowej oczyszczalni ścieków wymaga nie tylko spełnienia wymogów technicznych, ale też znajomości procedur administracyjnych. W praktyce inwestorzy często popełniają błędy, które mogą skutkować koniecznością przebudowy instalacji lub nawet karami finansowymi. Do najczęstszych należą:

• brak lub niepełne zgłoszenie budowlane,
• niezgodność z warunkami zabudowy lub planem zagospodarowania terenu,
• zbyt mała odległość oczyszczalni od granicy działki lub studni,
• wprowadzenie ścieków do ziemi bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego,
• wykonanie urządzenia wodnego bez wcześniejszego zgłoszenia wodnoprawnego.

Aby uniknąć problemów, przed rozpoczęciem budowy warto upewnić się, że projekt spełnia wszystkie warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i instalacje. Dobrym rozwiązaniem jest skonsultowanie projektu z fachowcem, który sprawdzi zgodność z przepisami oraz zaproponuje optymalną lokalizację oczyszczalni.

Przydomowa oczyszczalnia ścieków a przyłączenie do sieci kanalizacyjnej

Nie każdy właściciel nieruchomości może dowolnie zdecydować o budowie przydomowej oczyszczalni ścieków. W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy działka znajduje się na terenie aglomeracji, który objęty jest siecią kanalizacyjną. Jeśli istnieje techniczna możliwość przyłączenia nieruchomości do kanalizacji, inwestor ma obowiązek z niej skorzystać.

Budowa własnego systemu odprowadzania ścieków – w tym oczyszczalni – jest dopuszczalna jedynie wtedy, gdy przyłączenie do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub ekonomicznie nieuzasadnione. W takim przypadku przydomowa oczyszczalnia staje się elementem infrastruktury technicznej i pełni funkcję niezbędnego wyposażenia nieruchomości.

Oczyszczalnia ścieków na terenach wiejskich i w gospodarstwach rolnych

Na terenach wiejskich i rolniczych przydomowe oczyszczalnie ścieków są często jedynym realnym rozwiązaniem. Rolnicy mogą korzystać z nich zarówno w ramach własnego gospodarstwa domowego, jak i gospodarstwa rolnego, pod warunkiem że ilość wytwarzanych ścieków bytowych nie przekracza norm przewidzianych dla zwykłego korzystania z wód. W takich przypadkach przepisy są nieco łagodniejsze, jednak nadal obowiązuje konieczność zachowania zasad ochrony środowiska i środowiska wodnego. Wprowadzanie ścieków do gruntu nie może prowadzić do zanieczyszczenia wód podziemnych ani gleby.

W sytuacjach wątpliwych warto skonsultować się z lokalnym urzędem lub specjalistą w zakresie usług wodnych, który pomoże ustalić, czy planowana inwestycja wymaga zgłoszenia wodnoprawnego lub pozwolenia wodnoprawnego.

Podsumowanie

Budowa oczyszczalni ścieków to skomplikowany proces, który musi być realizowany zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi. W Polsce, kwestie prawne dotyczące tego typu inwestycji są uregulowane przez szereg aktów prawnych, które określają m.in. wymogi dotyczące dokumentacji technicznej, pozwolenia na budowę, pozwolenia wodnoprawnego, ochrony środowiska i zdrowia publicznego oraz wymogów technicznych i ekologicznych. Dlatego też, przed rozpoczęciem realizacji takiego przedsięwzięcia, warto dokładnie zapoznać się z obowiązującymi przepisami i skonsultować się z ekspertami w dziedzinie prawa budowlanego i ochrony środowiska.